Zo leren zorgorganisaties van en met elkaar
De ouderenzorg van nu vraagt om samenwerking tussen cliënt, naasten, het sociale netwerk en professionele zorgverleners. Wat hebben zorgmedewerkers van hun bestuurders nodig om dit Samen Zorgen in de praktijk te brengen? Hoe kunnen collega’s elkaar inspireren? Wat kunnen zorgorganisaties in de regio van elkaar leren? Drie collega’s vanuit verschillende zorgorganisaties in de regio gingen hierover in gesprek en delen hun ervaringen.
In het vorige artikel, ‘Samen Zorgen doe je niet alleen’, ging het over familieleden, mantelzorgers en mensen uit het sociale netwerk van de bewoner en hoe zij goed kunnen samenwerken met professionals in de zorg. In dit artikel gaan we dieper in op wat Samen Zorgen vraagt van de interne organisatie. Hanneke van der Meide: “Wanneer mensen bij ons komen wonen, nemen we de druk van de 24-uurszorg weg en verandert de rol van naasten. Wij vragen naasten in de eerste plaats om hun praktische ondersteuning. Daarom is de naam van ons programma niet langer ‘Samen Zorgen’, maar ‘Samen Doen’, want het woord ‘zorgen’ wekt bepaalde verwachtingen. Tijdens een eerste persoonlijke kennismaking die we ‘warm welkom’ noemen, bespreken we binnen welke kaders familieleden een actieve rol kunnen blijven vervullen. We merken dat bij zowel naasten als medewerkers de behoefte aan kaders groot is en dat het belangrijk is te weten waar de verantwoordelijkheden liggen.”
Voor familie verandert er veel als hun naaste verhuist naar een woonzorglocatie. Ga met hen het gesprek daarover aan en geef naasten duidelijke kaders over wat je van hen verwacht en wat ze van jou mogen verwachten.
Tip van Hanneke
Verandering van binnenuit
De taken in goed overleg anders verdelen, is een van de basisvoorwaarden voor Samen Zorgen. “Het toewerken naar Samen Zorgen en Samen Doen vraagt om een andere mindset bij zorgmedewerkers en om ondersteuning door de organisatie”, stelt Jory Elshout vast. Met die passende ondersteuning experimenteert Zorggroep Elde Maasduinen sinds dit jaar. Hanneke: “We zijn met het programma Samen Doen gestart bij de teams die het meest openstaan voor verandering, want daar zit de energie, en hebben werkgroepen samengesteld met zorgmedewerkers, coaches, vrijwilligers en familieleden van bewoners. Een werkgroep is negen maanden actief en doorloopt een stappenplan met talrijke leermomenten en veel interactie. De initiatieven die uit de werkgroepen komen, delen we via video’s en verhalen in de organisatie, zodat er een lerend netwerk ontstaat dat van onderaf wordt gevoed.”
Leren van elkaar
Bij de kleinschalige zorgorganisatie Crataegus wordt Samen Zorgen op een heel bijzondere manier ingevuld. Daar wonen ouderen met en zonder zorgvraag én mensen met een verstandelijke of psychische kwetsbaarheid. Desiree van Velthoven: “Onze bewoners helpen elkaar en onze collega’s naar vermogen. Omdat ze het leuk vinden en zich er goed bij voelen! Voor onze medewerkers maakt dit het werk afwisselender en, vergeleken met een regulier verpleeghuis, fysiek minder zwaar. Wij hebben dan ook geen vacatures; zorgmedewerkers melden zich spontaan bij ons!” Gesprekken met naasten vallen soms samen met het bespreken van het zorgplan. Ze kunnen ook tussendoor plaatsvinden, wanneer er veranderingen zijn in de situatie van de bewoner of de naaste. Desiree: “Misschien komt het omdat we een kleine organisatie zijn of een bijzondere bewonerssamentelling hebben, maar wij zijn gewend dat familie al veel doet. Ik merk tegelijkertijd dat het voor onze zorgmedewerkers een omslag is. Zij willen gewoon heel graag zorgen. Daarom zijn we continu bezig met vragen als ‘wie kan wat doen op welk moment’ en ‘wat is er nodig’? We moeten samen maatwerk leveren, met de nadruk op samen. Dus als een mantelzorger overvraagd is – en dat zie, voel en hoor je direct -, nemen we taken over. Niet blijvend, maar tijdelijk. Dat is een verschil met de oude situatie. Is een naaste niet overvraagd maar ondervraagd, dan draaien we het om en leggen we meer taken bij de naaste neer. Stap voor stap verandert zo onze hele organisatie.”
Een gesprek is teamwork
Volgens Desiree hoeven zorgmedewerkers niet per definitie intensief opgeleid of getraind te worden om het gesprek met familieleden goed te kunnen voeren. Desiree: “Dat zit om te beginnen in het DNA van onze mensen. Bovendien staat een collega er nooit alleen voor, want we hebben het zorgteam ter beschikking dat eigenaarschap toont. Elke bewoner heeft een persoonlijk begeleider. We hebben het erover tijdens het werkoverleg. Ook is communiceren met mantelzorgers onderdeel van de intervisies. En als plaatsvervangend eindverantwoordelijke zie en spreek ik nieuwe bewoners en hun familie ook. Naasten betrekken bij Samen Zorgen zit dus in alles wat we doen en de verandering groeit daardoor organisch.”
Een gesprek is en blijft het krachtigste middel voor zorgverleners om elkaar te helpen. Vind je dat lastig? Vraag dan aan een collega of je kunt meekijken, bijvoorbeeld bij een mantelzorggesprek.
Tip van Desiree
Brede cultuuromslag
Een (cultuur-)verandering breng je niet van vandaag op morgen tot stand. Het is een groeiproces. Kunnen we daarop wachten, nu we een acuut gebrek hebben aan zorgmedewerkers? En welk advies geven we bestuurders mee? Hanneke: “Ouderenzorg en familieparticipatie gaan uiteindelijk om de vraag hoe we kijken naar het welzijn van mensen. De verwachting dat je vader of moeder naar het verpleeghuis verhuist en je als familielid niets meer hoeft te doen, is niet meer realistisch. Het is een onderwerp dat we als samenleving moeten adresseren. Van bestuurders mag je verwachten dat ze deze boodschap blijven herhalen en medewerkers faciliteren in het veranderingsproces, zodat ze nu en straks hun werk kunnen doen.”
Ervaringen delen
De 26 zorgorganisaties in Midden- en West-Brabant hebben allemaal te maken met dezelfde uitdagingen. Inmiddels weten ze elkaar steeds beter te vinden en te versterken, zodat niet elke organisatie en elk team het wiel hoeft uit te vinden. Rondom thema’s als opleiden en innovaties zijn bijvoorbeeld mooie netwerken ontstaan. “Het kunnen delen van kennis, praktische tips en verhalen van zowel professionals als bewoners en naasten is waarom we zijn gestart met de campagne ‘Tijd voor een ander verhaal. Hoe dan? Zo!’”, legt Jory uit. “Ik ervaar dat de gespreksdeelnemers uit de artikelen en video’s ambassadeurs zijn geworden en dat hun herkenbare verhalen worden gedeeld tijdens een teamoverleg of via Whatsapp. Belangrijke gesprekken kwamen op gang en veranderingen worden steeds meer omarmd. Het is prachtig om te zien hoe we als organisaties een beweging maken naar Samen Zorgen. Want voor een duurzame ouderenzorg hebben we elkaar hard nodig.”
Deel je persoonlijke ervaringen en verhalen met je collega’s. Of gebruik de voorbeelden uit de campagne in je gesprek met naasten. Dat zorgt voor begrip en verbinding
Tip van Jory
Hanneke van der Meide is programmamanager Samen Doen bij Zorggroep Elde Maasduinen en maakt deel uit van het innovatieteam. Ontwikkelen en leren van en met elkaar staat centraal in het programma Samen Doen dat nog tot 2025 doorloopt.
Desiree van Velthoven werkt als plaatsvervangend eindverantwoordelijke Zorg bij zorgorganisatie Crataegus. Daar wonen ouderen met en zonder zorgvraag en mensen met een verstandelijke of psychische kwetsbaarheid.
Jory Elshout is campagneleider van ‘Tijd voor een ander verhaal. Hoe dan? Zo!’. Ook is ze programmamanager Zorg bij Woonlandschap de Leyhoeve.
Het rondetafelgesprek maakt onderdeel uit van de campagne Hoe dan? Zo!, een initiatief van de VVT-organisaties in West- en Midden-Brabant. In deze campagne vertellen medewerkers en cliënten hoe anders werken er voor hen uitziet, hoe ze dit ervaren en wat het de medewerker én cliënt oplevert.
